نرگس شاه علی
استاد زبان فارسی در دانشگاه دولتی تاشکند
زبان فارسی با میراث غنی معنوی خود در طول قرن ها مورد توجه علما و دانشمندان بوده است.
دانشمندان معروف جهان، مترجمان و خاورشناسانی، چون هیاتی، برون، مسّی، برتلس، برتالد و سایر چهره‌های سرشناس جهان به منظور آموزش آثار بی‌زوال با این زبان تألیف شده، به زبان فارسی روی آورده و این زبان را آموخته‌اند. روندی که تا حال ادامه‌دارد.
ازبکستان مستقل، که معنویت را در محور قرار داده است، به زبان فارسی توجه خاصی ظاهر کرده است. زیرا به قول اسلام کریم اف، رئیس جمهوری ازبکستان «معنویت نیروی انسان، مردم، جمعیت و دولت محسوب می‌شود.»
در دوران استقلال ازبکستان این روند رشد کرده، از جانب دانشمندان خاورشناس تحقیقات و پژوهش هایی انجام یافته و کارهای پژوهشی در این زمینه همچنان ادامه دارد.
در ازبکستان حدود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تاجیک به سر برده و زبان تاجیکی در مکتب ها، لیتسیی یا مدرسه متوسطه، فاکولته و گروه ها تدریس می‌شود. در حال حاضر در این کشور ۳۰۰ مکتب تاجیکی فعالیت می‌کند.
برای نمایندگان این ملت برای با زبان خود آموزش دیدن و علم آموختن شرایط مساعد فراهم شده و این وضع برای کسی پوشیده نیست.
"پس از کسب استقلال ازبکستان در سال ۱۹۹۱ در دانشگاه های کشور، بخش های خاورشناسی و در شهر تاشکند پژوهشگاه دولتی خاورشناسی افتتاح و در شهرهای سمرقند و تاشکند مدارس ویژه با آموزش زبان های شرقی فعال شد"
هرچند زبان تاجیکی بخشی از زبان فارسی محسوب می‌شود، این زبان در ازبکستان به عنوان زبان خارجی تدریس نمی‌شود.
این زبان ملت تاجیک، یکی از ملت های ازبکستان بوده، نمایندگان این ملت با زبان تاجیک سواد گرفته، در توسعه علم و فرهنگ و سیاست در این کشور سهم فعال دارند.
تاجیکان در برنامه‌های رادیو و تلویزیون شرکت کرده و در نشریه‌ها با زبان خود مطالب را چاپ می‌کنند.
در دوران استقلال کشور تعداد شاعران و نویسندگانی که به زبان تاجیکی انشا می‌کنند، به بیش از ۲۰۰ نفر رسیده است. پیمان، جعفر محمد، عبدالله سبحان، پریسا، حیات نعمت، اسد گلزاده بخارایی، عبدالله رحمان و دلشاده از جمله چهره‌های سرشناس ادب تاجیکی هستند.
در حالی که ادبیات تاجیک ادبیات فارسی محسوب می‌شود، اما حروف سیریلیک از نظر علم منبع‌شناسی محدودیت هایی در پی داشته و در آموزش آثار گرانبهای تاریخی و ادبی قرون گذشته مانع می‌شود.
به این دلیل در ازبکستان زبان و ادب فارسی (زبان های فعلی ایران و افغانستان) نخست به عنوان وسیله پژوهش منابع غنی ادبی و تاریخی، و دوم به حیث زبان خارجی مورد آموزش و تدریس قرار گرفته است.
خاورشناسان ازبک در معرفی آثار دانشمندان، شاعران و نویسندگان ایران و افغانستان و مطلع ساختن جمعیت کشور از دستاوردهای علمی و فنی این ممالک بزرگ کوشش هایی کرده اند.
به خصوص، پس از کسب استقلال در سال ۱۹۹۱ در دانشگاه های کشور بخش های خاورشناسی و در شهر تاشکند پژوهشگاه دولتی خاورشناسی افتتاح شد. همچنین، در شهرهای سمرقند و تاشکند مدارس ویژه با آموزش زبان های شرقی فعال شدند.
در این نهاد از طریق زبان های شرقی، ادبیات، تاریخ فلسفه، فرهنگ، رسوم و عادات، اقتصاد و سیاست به گسترش روابط ازبکستان با کشورهای شرق مساعدت می‌شود.
در میان زبان های شرقی، زبان فارسی موضوع مهم و خاصی را داراست. با توجه به قرابت زبان و ادبیات و تاریخ ایران به فرهنگ و ادب ازبک در مؤسسات تحصیلات عالی زبان و ادب فارسی، به خصوص، حروف پیشین ازبک ها و تاجیکان با نام «حروف نیاگان» تدریس می‌شود.
حالا متخصصان این بخش دستخط ها را در خزینه دستخط های پژوهشگاه خاورشناسی فرهنگستان علوم ازبکستان به نام ابوریحان بیرونی مورد پژوهش قرار داده و بیش از ۱۰۰ دانشمند در این جا کارهای علمی و پژوهشی انجام داده‌اند.
ترجمه‌های قبلی آثار فارسی به قلم شاه اسلام شا‌محمداف بود. آقای شا‌محمداف در کنار مقالات زیاد درباره ادبای ادبیات فارسی آثار رودکی، عمر خیام، بیدل، جامی، فردوسی، سعدی، و فانی را ترجمه کرده و منتشر کرده است.
در دوران استقلال ازبکستان بخش ترجمه رشد کرده و بیش از ۱۰۰ اثر معروف ادب فارسی به زبان ازبکی ترجمه شده است.
در مجموع، در کنار معرفی آثار گرانبهای ادبیات فارسی اشعار ادبای معاصر ایران نیز به خوانندگان ازبک معرفی شده است. در سال ۱۹۹۶ اشعار پروین اعتصامی، شاعره ایرانی به زبان ازبکی ترجمه و نشر شد.
حلیمه احمداف، شاعره ازبک شعرهای «در سکوت لبانم ناله می‌شکند» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» فروغ فرخزاد را ترجمه کرده است. همچنین، اشعار شهریار، شاعر زبردست ایران به ازبکی ترجمه شده است.
درست است که هنوز در بخش ادب فارسی و تاجیکی کارهای زیادی باقی مانده، اما حالا دانشمندان زیاد جوانی هستند، که برای انجام این کارها کمر همت بسته‌اند.
